Tężec

Wejdź w zakładkę: Punkty szczepień, aby dowiedzieć się gdzie możesz wykonać szczepienia, a tym samym uchronić się przed chorobami.

Tężec jest ostrą chorobą zakaźną, do której dochodzi w wyniku zakażenia rany. Narażeni mogą być na nią wszyscy, którzy mają kontakt z zakażoną glebą, wodą lub wydzielinami zwierząt. W Polsce dzięki obowiązkowym szczepieniom ochronnym tężec rzadko występuje. Jednakże w wielu turystycznych krajach nie ma takiego obowiązku, co oznacza że na tamtejszych rejonach choroba może się szerzyć. Jak więc podróżując, ustrzec się przed zakażeniem? Oczywiście poprzez profilaktykę szczepień. Tężec jest chorobą kosmopolityczną i stanowi jeden z największych problemów zdrowotnych krajów Trzeciego Świata na kontynencie afrykańskim i azjatyckim, zwłaszcza w populacji noworodków. Nie należy bagatelizować tężca, ponieważ nieleczony kończy się nawet śmiercią. W przypadku leczenia, nawet prowadzonego w oddziale intensywnej terapii, śmiertelność jest wysoka i sięga nawet 50-60%. Jak wygląda rozpoznanie tężca i komu zalecane jest przyjmowanie dawek przypominających szczepienia?

Tężec – rozpoznanie

Tężec jest infekcją bakteryjną wywołaną przez beztlenowe laseczki tężca (Clostridium tetani). Bakterie te występują na całym świecie, bytując w glebie, zanieczyszczonej wodzie, odchodach, ściółce lub ślinie zwierząt koniowatych. Tężec często kojarzy się z też rdzą, zwłaszcza z zardzewiałymi gwoździami. Sama rdza nie ma jednak nic wspólnego z bakteriami, które po prostu występują na zabrudzonych, porowatych przedmiotach. Nadepnięcie na ostry gwóźdź, powodujący głębokie zranienie (zardzewiały lub nie) zwiększa ryzyko zakażenia laseczkami tężca.

Bakterie tężca należą do rodziny gatunków beztlenowych. W miejscu zakażenia przyrannego bakteria wydziela silną neurotoksynę – tetanospazminę, zwaną także jadem tężcowym. Toksyna tężcowa hamuje uwalnianie neuroprzekaźników blokujących, co powoduje porażenie skurczowe mięśni (spastyczne).

Tężec – objawy

W przeciągu od 2 dni do 3 tygodni po wniknięciu patogenów do organizmu dochodzi do rozwoju pierwszych objawów tężca. Początkowe fazy choroby może wyprzedzać pojawienie się tzw. objawów zwiastujących, które obejmują uogólnione dolegliwości, takie jak ból głowy, gorączkę, bezsenność oraz pogorszenie samopoczucia.

Pierwsze dolegliwości miejscowe związane z mięśniami występują w postaci  zaburzeń czucia (parestezji) w okolicy uszkodzonych tkanek. Po tych wstępnych objawach dochodzi do pojawienia się silnych, niemożliwych do przerwania skurczów. Początkowo skurcze mogą dotyczyć tylko mięśni, które są zlokalizowane w pobliżu rany. Z czasem dochodzi jednak do dalszej produkcji neurotoksyny przez bakterie oraz szerzenia się skurczów na pozostałe partie ciała.

W przypadku uogólnionej postaci tężca dochodzi do rozwoju silnych, niezwykle bolesnych skurczów licznych grup mięśniowych, co prowadzi do pojawienia się charakterystycznego, łukowatego wyprężenia całego ciała. Dodatkowo można wówczas zaobserwować szczękościsk, zaburzenia przełykania, kurczowe przygięcie kończyn górnych oraz wyprost kończyn dolnych. W przeciągu kilku dni od pojawienia się uogólnionych skurczów mięśni dochodzi do rozwoju dodatkowych objawów, takich jak zaburzenia ciśnienia tętniczego, gorączka, zatrzymanie oddawania moczu, zaburzenia oddychania (związane z porażeniem mięśni oddechowych) oraz zaburzenia rytmu serca, co najczęściej stanowi przyczynę zgonu w przebiegu tężca.

Leczenie tężca

Leczenie tężca w pierwszej kolejności polega na oczyszczeniu i zaopatrzeniu rany. W zależności od tego, czy chory był szczepiony przeciwko tężcowi, lekarz może zalecić przyjęcie dodatkowej dawki szczepionki oraz antytoksyny. Ponadto ważne jest jaki czas upłynął od ostatniej dawki szczepionki przeciwko tężcowi. Jest to preparat ze swoistymi przeciwciałami będącymi białkami układu odpornościowego skierowanymi przeciwko toksynie tężcowej. Niekiedy pomocniczo stosowane są antybiotyki (najczęściej metronidazol). Ich zadaniem jest zahamowanie rozwoju laseczek tężca w ranie. Dodatkowo podane mogą być leki obniżające napięcie mięśniowe (np. pankuronium, midazolam, diazepam). Jednakże przejście tężca nie chroni przed ewentualnymi zachorowaniem w przyszłości – choroba nie zapewnia trwałej odporności.

Jak zapobiec tężcowi?

Zapobieganie tężcowi w przypadku zranienia polega w pierwszym kroku na bardzo dokładnym, sumiennym i starannym oczyszczeniu i odkażeniu rany. Nawet jeżeli jest to tylko drobne otarcie. Ponadto jeżeli rana była mocno zanieczyszczona, a od ostatniego szczepienia minęło 10 lat, powinno natychmiast zgłosić się do lekarza w celu podania szczepionki przeciwtężcowej. Gdy od ostatniej dawki szczepienia podstawowego lub przypominającego nie minął rok, nie podaje się ani szczepienia, ani surowicy poza szczególnymi przypadkami. Do 10 lat od ostatniej dawki szczepienia podstawowego lub przypominającego podaje się jedną dawkę szczepionki.

U osób nieszczepionych, niekompletnie szczepionych, bez dokumentacji szczepień lub u których ostatnia dawka szczepienia podstawowego bądź przypominającego była powyżej 10 lat, w przypadku narażenia na chorobę stosuje się następujący schemat postępowania:

• szczepionka przeciwtężcowa,
• po upływie 20 min od szczepienia podanie surowicy końskiej lub ludzkiej,
• druga dawka szczepionki po 4–6 tygodniach,
• kolejna, trzecia dawka szczepionki po upływie 6–12 miesięcy.

Tężec – szczepionka

Szczepionka przeciw tężcowi należy do szczepionek inaktywowanych. Co to oznacza? Zawiera oczyszczoną nieaktywną toksynę (tzw. toksoid) tężcową. Obowiązkowe (bezpłatne) szczepienie przeciw tężcowi obejmuje dzieci i młodzież do ukończenia 19 r.ż.  Szczepienie jest realizowane w postaci szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi  lub jako szczepionka monowalentna T. Odporność przeciw tężcowi zmniejsza się z upływem czasu, dlatego osobom dorosłym zalecane są dawki przypominające szczepionki co 10 lat. Szczepienie przypominające może być wykonywane szczepionką przeciw tężcowi, szczepionką przeciw błonicy i tężcowi lub szczepionką przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.

Szczepionka przeciw tężcowi jest bezpieczna. Może powodować łagodne odczyny miejscowe, tj. ból w miejscu podania, zaczerwienienie, bolesny obrzęk.

Wejdź w zakładkę: Punkty szczepień, aby dowiedzieć się gdzie możesz wykonać szczepienia, a tym samym uchronić się przed chorobami.