Dur Brzuszny

Dur brzuszny – wyjaśnienia

Dur brzuszny jest ostrą chorobą zakaźną. Wywołuje ją pałeczka duru brzusznego (Salmonella typhi). Jest to choroba „brudnych rąk”. Ponadto zachorowania szerzą się głównie przez wodę i żywność zanieczyszczone wydalinami zakażonych ludzi, nie przestrzegających zasad higieny. Dodatkowo zarazić można się poprzez bezpośredni kontakt z nosicielami. Okres wylęgania choroby wynosi od 1 do 3 tygodni, najczęściej 10-14 dni. Dur brzuszny jest wrażliwy na działanie środków odkażających, promieni słonecznych oraz ciepła. Zasięg występowania duru brzusznego obejmuje cały świat, lecz ilość zachorowań w krajach rozwiniętych jest niewielka, natomiast w krajach o niskim statusie sanitarno-epidemiologicznym dur brzuszny utrzymuje się endemicznie. Na dur brzuszny chorują wyłącznie ludzie. Podsumowując, drogi szerzenia duru brzusznego obejmują:

1. wodę – szczególnie zakażenie źródła zaopatrzenia w wodę lub naturalnych zbiorników wodnych może skończyć się wybuchem epidemii,
2. zakażone produkty spożywcze – w postaci mięsa, lodów, sałatek lub mleka, które jest bardzo dobrym środowiskiem dla rozwoju bakterii,
3. owady – szczególnie muchy,
4. bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem – przy nieprzestrzeganiu zasad higieny.

Dur brzuszny – występowanie

Ryzyko zakażenia pojawia się głównie w rejonach o niskim poziomie higieny w przygotowywaniu i podawaniu posiłków. Szacuje się, że co roku choruje ok. 22 milionów ludzi, z czego u ponad 200 tysięcy osób choroba kończy się zgonem. Ponadto największe ryzyko zachorowań występuje w Azji Południowej (Indie, Nepal i kraje ościenne), w Azji Południowo-Wschodniej (Indonezja), w Ameryce Południowej (Peru) oraz w Afryce Północnej i Zachodniej. Najwyższą śmiertelność obserwuje się u dzieci poniżej 4 lat. Jednakże w Europie większość zachorowań na dur brzuszny to przypadki zawleczone z  innych krajów, głównie z Indii, Pakistanu i Bangladeszu. W Polsce odnotowuje się pojedyncze zachorowania.

Objawy i przebieg choroby

Objawy choroby pojawiają się 1–4 tygodnie po infekcji (w większości przypadków mijają mniej więcej 2 tygodnie). Charakter i nasilenie dolegliwości zależą od okresu zakażenia.

W pierwszym tygodniu choroby obserwuje się powolny wzrost temperatury ciała. Ponadto u chorych stwierdza się złe samopoczucie, ból głowy i kaszel, rzadziej – krwawienie z nosa i bóle brzucha. W drugim tygodniu dominuje zmęczenie, wysoka gorączka, utrzymująca się na poziomie 40ºC, oraz postępująca bradykardia, czyli zwolnione bicie serca. Ponadto u niektórych pacjentów może wystąpić delirium. W jego przebiegu przeplatają się okresy wyciszenia pacjenta i gwałtownego pobudzenia. Temu delirium dur brzuszny zawdzięcza swą inną nazwę – gorączka nerwowa.

W trzecim tygodniu stan pacjenta pogarsza się. Objawy tyfusu pogłębiają się. Dodatkowo dochodzi do rozwoju licznych powikłań, m.in.:

• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• przedziurawienie jelita,
• zapalenie dróg żółciowych,
• zapalenie żył kończyn dolnych,
• zapalenie płuc.

Dodatkowo u niektórych pacjentów pojawia się charakterystyczny objaw duru brzusznego – wysypka na brzuchu i w dolnej części klatki piersiowej (tzw. różyczka durowa). Występują ponadto silne bóle brzucha i biegunka, choć zdarzają się również zaparcia.

Dur brzuszny – profilaktyka

1. unikanie kontaktów z nosicielami oraz osobami chorymi na dur brzuszny,
2. unikanie jedzenie pokarmów z podejrzanych źródeł,
3. w rejonach endemicznych – picie wody butelkowanej i oryginalnie zapakowanej,
4. unikanie picia napojów z dodatkiem lodu, szczególnie gdy nie został on przygotowany z czystej wody,
5. spożywanie potraw dostatecznie ugotowanych/usmażonych/obranych ze skórki,
6. unikanie jedzenia surowych owoców oraz warzyw.

Szczepienie przeciwko durowi brzusznemu

Zapobieganie czynne polega na okresowym szczepieniu, szczególnie w okresach epidemicznych lub przy planowanym wyjeździe na tereny o większej zachorowalności. Szczepionki dostępne są w trzech postaciach:

– aplikowanej głęboko podskórnie i zawierającej inaktywowane pałeczki Salmonella typhi,

– aplikowanej domięśniowo lub podskórnie; zawierającej oczyszczony polisacharyd otoczkowy Vi Salmonella typhi,

– cechującej się najmniejszą skutecznością – doustną atenuowaną szczepionką żywą.

Dodatkowo szczepienie przypominające jest wskazane co 3 lata w przypadku stałego pobytu na obszarach występowania duru brzusznego. Ponadto co roku w przypadku podróży do obszarów występowania duru brzusznego.

Szczepienia przeciw durowi brzusznemu są zalecane: pracownikom służb komunalnych, osobom wyjeżdżającym do krajów, gdzie dur brzuszny występuje endemicznie. Ponadto w razie wystąpienia klęsk żywiołowych w których występuje utrudniony dostęp do czystej wody.

Po podaniu szczepionki przeciw durowi brzusznemu mogą wystąpić ustępujące odczyny miejscowe w miejscu podania tj. zaczerwienienie, bolesny obrzęk lub odczyny ogólne tj. gorączka, bóle głowy, bóle mięśniowe, lub złe samopoczucie. Zaszczepienie, podobnie jak przechorowanie duru brzusznego, zapewnia ochronę na okres 3-5 lat, nie dając trwałej odporności.